Í fréttum RÚV klukkan 0500 og aftur klukkan 0600 (08.08.2009) var sagt frá ungabarni sem talið hafði verið látið og átti að fara að kistuleggja. Barnið hafði vegið 500 grömm við fæðingu. Íslensk málvenja er að tala um merkur, þegar talað er um þyngd nýfæddra barna en líklega vita fæstir að ein mörk er 250 grömm eða þar um bil. En svo sagði fréttamaður, faðir barnsins heyrði grátur úr kassanum sem barnið var í.Samkvæmt minni máltilfinningu hefði fréttamaður átt að segja að faðirinn hefði heyrt grát (þf.) úr kassanum. Grátur (Kv ft) eru altarisgrindur eða lágt þrep sem kropið er á við altarisgöngu. – Aldrei er ég heldur sáttur við þegar sagt er að ástand slasaðra eða sjúkra sé stöðugt.
Það er frábært hjá Rás eitt að leika klassiska tónlist frá miðnætti fram undir klukkan sjö á morgnana. Sá er þó galli á gjöf Njarðar að tónlistin er ekki kynnt og var það sagt sparnaðarráðstöfun. Var það ekki Tómas Guðmundsson , sem sagði í ljóði sínu um Fjallgönguna, að landslag væri lítils virði ,ef það héti ekki neitt ? Hef ekki ljóðasafnið hans við hendina svo þetta er tilvitnun eftir minni ,sem getur verið brigðult. Nákvæmlega það sama finnst mér eiga við um tónlist. Það er í raun óvirðing við höfunda og flytjendur að láta nafna þeirra ógetið. Hvað þætti fólki ef lesin væri saga í útvarp, ekki væri sagt hvað hún héti, hver væri höfundur hennnar og hver læsi ?
Sem einn af eigendum RÚV ( eins og alltaf er verið að segja okkur í auglýsingum) þá er ég með tillögu til sparnaðar sem gæti orðið til þess að hægt væri að taka þessar kynningar á sígildri tónlist upp að nýju. Embætti útvarpsstjóra hefur til umráða einn af dýrustu slyddujeppum landsins. sannkallað lúxustæki. Ef embættið þarf bíl, hversvegna þá ekki notast við bíl sem kostar um það bil þriðjung af því sem núverandi farkostur kostar skattgreiðendur ? Þetta er engin öfund hjá mér. Ég er alveg prýðilega bílum búinn, ef ég má svo til orða taka? Ég nefni til dæmis jeppling eins og Hyundai Santa fe eða KIA Sportage. Flottir bílar ódýrir í rekstri og bila sjaldan.Kosta sennilega þriðjung af verði núverandi farkosti þessa háa embættis Annars man ég ekki til að embættið hafi í tíð Andrésar Björnssonar, Heimis Steinssonar, Markúsar Arnar eða Péturs Guðfinnssonar þurft á sérstakri bifreið að halda, bifreið sem reyndar er dýrari en sumir ráðherrabílarnir. En svona mætti taka þessar kynningar upp að nýju, – ef forgangsröðunin væri í lagi.
Þetta er svona vinsamlega ábending um hvernig mætti spara og um leið bæta dagskrána.
Reyndar á ég fleiri sparnaðartillögur í pokahorninu. Þær koma kannski seinna.
Þetta er skrifað árla morguns sunnan undir Hestfjalli,sem ætti víst samkvæmt málfræðinni að heita Hestsfjall. Hestfjallið og færeyska eyjan Hestur eru nákvæmlega eins í laginu ! Hér í Hesti eru brekkurnar bleikar af beitilyngi,sem skartar sínum skærbleiku blómklösum, sem birtast síðsumars þegar aðrar plöntur búa sig í haustbúning. Eins og segir í ágætri Plöntuhandbók Harðar Kristinssonar. Langþráð regnið hefur vakið lyngið til lífs.
22 athugasemdir
Ekkert ping ennþá
Einar Jónsson skrifar:
30/06/2011 at 12:23 (UTC 1)
Varð undrandi þegar ég las í Sunnudagsmogganum (drottingar)viðtal við Bjarna Ben. (nú í júnímánuði) þar sem hann sagðist (í fyrirsögn) “ … ekki vera vaklandi í pólitík…“. Orðið vaklandi (sem ekki var einusinni haft skáletrað eða inna gæsalappa) er hrein danska eða skandínavíska (varla áhrif úr þýsku þó mynd af þessu orði komi fyrir í því máli) og fyrirfinnst ekki í íslenskum orðabókum, eldri né yngri, stórum né smáum) og hefur lítið sést hér á prenti. Athugun á Google leiðir í ljós að þetta virðist vera hortittur sem vakinn hefur verið upp á Alþingi síðustu 5-6 árin og þá af örfáum þingmönnum í yngra kanntinum. Nær eina dæmið um notkun þess utan þingsala er úr ljóði Stefáns nokkurs Finnssonar (f 1947); Útverðir í vestri: „Ég þekki varir í vaklandi birtu“. Óljóst hvað samsetningur þessi er gamall en þetta helv… er ekki íslenska og auðsæilega
valið af því að höfund vantar stuðul. Orðið er annars ekki ljótt og ef að gera á það
að nýyrði (sem undirtit. finnst ekki útilokað því skylt orð er þegar fyrir í tungunni, þ.e. vakk og að vakka) væri nær að skrifa það „vakklandi“ því annars halda menn að bera eigi það fram eins og “ vakandi“.
Benedikt skrifar:
11/08/2009 at 00:08 (UTC 1)
Varðandi athugasemd mína hér fyrir ofan: drengurinn virðist eftir allt saman hafa legið í kassa en ekki kistu. Þetta myndskeið virðist meira að segja gefa til kynna að þetta hafi verið pappakassi. Ekki mikil virðing fyrir þeim látnu? http://www.mbl.is/mm/frettir/erlent/2009/08/10/fyrirburinn_latinn/
Eiður Guðnason skrifar:
10/08/2009 at 07:18 (UTC 1)
Kærar þakkir fyrir þessar áhugaverðu ábendingar og leiðréttingar, ekki síst þetta með Hestfjallið og samsetningar orða. Mér er vonandi virt það til vorkunnar að vera ekki menntaður íslenskufræðingur , heldur leikmaður sem lætur sig tunguna varða.
Joni skrifar:
10/08/2009 at 01:45 (UTC 1)
@Steini Briem: Þakka þér kærlega fyrir þetta PDF skjal, mjög áhugaverð lesning það
Joni skrifar:
09/08/2009 at 23:52 (UTC 1)
Var búinn að gleyma þessu með hann Laxness. En er nú búinn að grafa upp þá minningu að kennarinn hafði ekki miklar mætur á honum, né hans „sérvisku hvað varðar íslensku.“
Steini Briem skrifar:
09/08/2009 at 00:45 (UTC 1)
„Icelandic kórréttur 'absolutely, totally correct' was reproduced ex interno from the Icelandic etymologically opaque element kór-, appearing merely in kórvilla 'grave error, total mistake' + réttur 'right, correct' (Heimir Pálsson pc), and ex terno from Intl correct.
The first record of kórréttur is found in Paradísarheimt 'Paradise Reclaimed' from 1960, written by the Nobel Prize Winner for literature Halldór Laxness. Within our collected data from our PSMs, this is the only lexeme that is not totally assimilated semantically with the ex externo lexeme, as the intensifier kór- 'totally, absolutely' from kórvilla is reproduced.“
Icelandic: Phonosemantic Matching
Áslaug Ragnars skrifar:
09/08/2009 at 00:20 (UTC 1)
Jóni, orðið kórrétt mun vera komið frá Halldóri Laxness.
Joni skrifar:
08/08/2009 at 23:30 (UTC 1)
„Kórrétt er að segja að hafa eitthvað við höndina, það tek ég undir.„
„Kórrétt“ er ekki sér-íslenskt orð, allavega ekki samkvæmt öldruðum
íslenskukennara mínum í gagnfræðaskóla.
„Kórrétt“ er einungi íslensk afbökun á enska orðinu „correct“ (kemur þaðan úr latínu: correctus) og trúi ég
ennþá kennara mínu, núna hartnær tuttugu árum síðar.
Ef lesendur þessara bloggmola hafa frá öðru að segja varðandi þetta orð, þá
er ég tilbúinn að hlusta.
Þakka fyrir ágæta málfars-mola.
Steini Briem skrifar:
08/08/2009 at 21:54 (UTC 1)
Rithátturinn ungabarn virðist þó vera þrisvar sinnum algengari en ungbarn, þegar leitað er á Netinu.
Steini Briem skrifar:
08/08/2009 at 21:47 (UTC 1)
„Engar sambærilegar samsetningar eru til með unga- að fyrri lið en barn að síðari lið. Dæmi um aðrar samsetningar með ung- eru ungdómur, unghæna, unglamb, ungliði, ungmenni, ungskáld og fjölmörg önnur.
Samsetningar með unga- að fyrri lið eru flestar tengdar fuglsungum, til dæmis ungadauði, ungadráp, ungaeldi, ungafiður, ungafæða, ungahópur, ungahæna, ungamamma og mörg fleiri. Þar er um eignarfallssamsetningu að ræða, það er fyrri liðurinn stendur í eignarfalli.
Algengt er þó í samtímamáli að nota myndina ungabarn samhliða ungbarn. Báðir rithættirnir, ungbarn og ungabarn, teljast réttir en frekar er mælt með rithættinum ungbarn.“
Sjá Vísindavefinn
Lúkasarguðspjall 2.1-14:
„… Verið óhræddir, því, sjá, ég boða yður mikinn fögnuð sem veitast mun öllum lýðnum: Yður er í dag frelsari fæddur, sem er Kristur Drottinn, í borg Davíðs. Og hafið þetta til marks: Þér munuð finna ungbarn reifað og liggjandi í jötu. …“
Áslaug Ragnars skrifar:
08/08/2009 at 20:40 (UTC 1)
Eiður, þakka þér kærlega fyrir þessa pistla sem eru bæði þarfir og góðir. Ég vil líka þakka Steina Briem fyrir vandaða athugasemd.
Guðríður Haraldsdóttir skrifar:
08/08/2009 at 20:28 (UTC 1)
Sammála Bjarna Sigtryggssyni með UNGAbarn, ekki segjum við t.d. ungAbarnasund. Gæti þessi óþolandi málvenja, sem er orðin mjög útbreidd, verið vegna þess að við segjum kornabörn og þá óafvitandi farið að segja ungAbörn?
Ég veit ekki einu sinni hvort þetta telst rétt eða rangt en mér finnst þetta jafnóþolandi og þegar fólk segir bogAmaður og happAdrætti. Frábært að fá útrás fyrir þennan greinilega undirliggjandi pirring hjá mér.
Bjarni Sigtryggsson skrifar:
08/08/2009 at 19:30 (UTC 1)
Í ensku (amerísku amk.) er oft notað orðið „box“ yfir líkkistu í stað orðsins „cascet“ enda Bandaríkjamenn iðulega óformlegir í orðavali. En mér líkar illa við orðið „ungabarn“ og hef vanist orðinu „ungbarn“. Hitt hljómar eins og afkvæmi unga, eða barna.
Steini Briem skrifar:
08/08/2009 at 18:36 (UTC 1)
„Í íslensku er hægt að mynda samsetningar á þrjá vegu:
Með fast samsettu orði er átt við að notaður sé stofn fyrri liðar án beygingarendingar. Sem dæmi mætti nefna: snjó-bretti, hest-vagn, sól-bruni, borð-fótur.
Í laust samsettu orði stendur fyrri liður í eignarfalli, ýmist eintölu eða fleirtölu. Sem dæmi mætti nefna dagsbrún – dagatal, bóndabýli – bændaskóli, barnsgrátur – barnaskóli.
Með bandstafssamsetningu er átt við að samsetningarliðir séu tengdir saman með sérstökum bandstaf sem ekki er eignarfallsending og ekki heldur hluti stofns. Bandstafir geta verið a, i, u og s. Dæmi: rusl-a-fata, eld-i-viður, sess-u-nautur, athygli-s-verður.
Í orðunum Ægisíða og Landspítali er um stofnsamsetningu að ræða. Þeir sem bjuggu nöfnin til notuðu stofninn við orðmyndunina. Stofninn í Ægir er Ægi-, stofninn í land er land. Ekki hefði verið rangt að mynda orðin Ægissíða og Landsspítali, það er eignarfallssamsetningar, en það var ekki valið.
Um samsett orð má lesa frekar í ritinu Íslensk tunga – Orð (2005:151–157).“
Sjá Vísindavefinn.
Magnús Óskar Ingvarsson skrifar:
08/08/2009 at 18:14 (UTC 1)
„Þetta er skrifað árla morguns sunnan undir Hestfjalli,sem ætti víst samkvæmt málfræðinni að heita Hestsfjall.“
Nei, það er rangt. Þetta er sama eðlis og t.d. eldhús (ekki eldshús), bílskúr (ekki bílsskúr), flugmaður (ekki flugsmaður) og mikill fjöldi annarra samsettra orða þar sem notuð er stofntenging en ekki eignarfallstenging.
Samt sem áður finnst mér virðingarvert að þú skulir finna að óvönduðu og oftast nær mjög lélegu málfari fjölmiðlanna og þá sér í lagi mbl.is. Það er ekki einleikið hversu slappir þeir eru í beitingu málsins síns.
Steini Briem skrifar:
08/08/2009 at 16:48 (UTC 1)
„Orðið beygist svo: hönd (nf.), hönd (þf.), hendi (þgf.), handar (ef.). Hins vegar er nokkuð almenn tilhneiging til þess að nota þágufallið, hendi, í stað nefnifalls og þolfalls, hönd, …“
Íslenskt mál – Morgunblaðið á Netinu
Karl Jóhann skrifar:
08/08/2009 at 16:45 (UTC 1)
Þar sem þú ert áhugamaður mikill um vandvirkni í fjölmiðlum vil ég benda þér á þessa athyglisverðu mynd. Hún sýnir hvernig vefmiðlarnir greindu frá dómi sem féll í Héraðsdómi Reykjavíkur. Reyndar er greint frá aðalatriðum réttilega en samt sem áður sakfella þrír miðlar karl og konu af ákærulið sem þau voru sýknuð.
Þess ber að geta að Rúv breytti síðar textanum á vefnum og greindi rétt frá í fréttatímum. Vísir/Stöð 2/Bylgjan greindu hins vegar rangt frá í sínum fréttatímum og meira að segja kvöldfréttum, átta og hálfum tíma eftir að dómurinn var kveðinn upp.
Samantekt á myndformi
Er þetta í lagi?
Eiður Svanberg Guðnason skrifar:
08/08/2009 at 15:58 (UTC 1)
.. af verði núverandi farkosts… á auðvitað að standa hér að ofan, – afsakið.
Ég skildi þettta þannig að faðirinn hefði verið að fara með barnið í kistulagningu, ekki að það hefði verið í líkkistu.
Eiður Svanberg Guðnason skrifar:
08/08/2009 at 10:48 (UTC 1)
Þetta er rétt Jóhanna. Ég hef líklega fallið í gryfju algengs talmáls. Í íslenskri orðabók er talað um að hafa eitthvað við hendi sér, hafa eitthvað tiltækt eða hjá sér. Kórrétt er að segja að hafa eitthvað við höndina, það tek ég undir.
Benedikt skrifar:
08/08/2009 at 10:43 (UTC 1)
Er ekki líklegra að ólukkans barnið hafi legið í kistu, frekar en kassa?
Jóhanna Geirsdóttir skrifar:
08/08/2009 at 10:07 (UTC 1)
Hef ekki ljóðasafnið hans við „hendina“…
Hönd beygist svo: hönd – hönd – hendi – handar
Því væri rétt að segja: Hef ljóðasafnið hans ekki við höndina…
Þakka frábæra málfarspistla og skemmtileg skrif 🙂
Eiður Svanberg Guðnason skrifar:
08/08/2009 at 09:05 (UTC 1)
Gráturinn var leiðréttur í níu fréttum. Þá var hinsvegar sagt: Faðir barnsins, sem var drengur… Var barnið sveinbarn, — eða var faðirinn drengur ?