Jafnan er fróðlegt að hlusta að rabb um daglegt mál í morgunþætti Rásar eitt. Í morgun (25.10.2010) spjölluðu umsjónarmaður (nú móðga ég konuna líklega) og Aðalsteinn Davíðsson um notkun orðsins maður, sem umsjónarmaður taldi gildishlaðið orð,sem ekki ætti að nota um konur. Aðalsteinn minnti réttilega á, að konur eru menn og vitnaði til orða Vigdísar Finnbogadóttur í þá veru. Aðalsteinn rifjaði líka upp að þegar Kvennalistakonur komust á þing vildu þær láta kalla sig þingkonur, ekki þingmenn. Þetta þótti Aðalsteini illfyrirgefanlegt. Það þykir Molaskrifara líka. Þetta eru málspjöll.
Fyrir mörgum árum skrifaði Molaskrifari Rabbdálk í Lesbók Morgunblaðsins og gerði þessi mál að umtalsefni. Leyfir sér að birta hér glefsur úr þeim pistli ,svona í tilefni dagsins:
„ Það ætti að vera hægt að heyja baráttu fyrir jafnrétti kynjanna án þess að móðurmálið gjaldi þess. Því miður ganga áköfustu talsmenn jafnréttis stundum svo langt, að það kemur niður á íslenskri tungu.
Einkum hefur þetta orðið áberandi eftir að konur hafa í auknum mæli haslað sér völl á nýjum sviðum og gengið til starfa þar sem karlmenn voru næstum einir fyrir á fleti.
Fyrir um það bil hálfum fjórða áratug varð undirrituðum það á á fundi í Blaðamannafélagi Íslands að tala um blaðakonur. Risu þá á fætur tvær mætar konur úr stéttinni og sögðu mér í allri vinsemd, en með þunga þó, að þær væru blaðamenn! Ég fékk skömm í hattinn fyrir að nota orðið blaðakona og lærði mína lexíu.
Konur stýra nú í vaxandi mæli þotum Flugleiða. Þær, að ég best veit, eru flugstjórar og flugmenn. Ekki flugstýrur eða flugkonur. Um borð í þotunum starfa flugfreyjur og flugþjónar. Gott mál. Framkvæmdastjóri Jafnréttisstofu kýs hinsvegar að kalla sig “framkvæmdastýru”. Næst heyrir maður væntanlega að kona sem er smiður ætti að kalla sig smiðju !
Um nokkurt skeið reið orðið “starfskraftur” húsum allra fjölmiðla, þegar auglýst var eftir fólki til starfa. Þetta var auðvitað reginfirra , því þegar auglýst er eftir “starfsmanni” er jafnt verið að falast eftir konum sem körlum. Svo er það annar handleggur af hverju ekki má auglýsa eftir konu í tiltekið starf, ef sá sem leitar starfsmanns kýs heldur að ráða konu en karl,eða andhverft.
Fyrir einhverjum árum varð umræða um það í engilsaxneskum fjölmiðlum að helst mætti ekki nota nein orð sem byrjuðu eða enduðu á “man”. Þannig mætti ekki tala um “manhunt”, ef lögreglan leitaði konu. Ekki mætti segja að eitthvað væri “man-made”, gjört af mannahöndum og svo framvegis. Þessi umræða gufaði fljótlega upp vegna þess að öllum var ljóst að hún leiddi menn í málfarslegar ógöngur. Hvað átti til dæmis að kalla”manhole” götubrunn eða mannop. “Personhole” eða kenna það til kvenna? Þetta er auðvitað rugl.
Á sjöunda áratugnum voru karlar farnir að starfa við hjúkrun í sjúkrahúsum á Íslandi , þar sem konur höfðu áður verið næsta einráðar. Árið 1964 kom til umræðu á Alþingi að breyta nafni Lífeyrissjóðs hjúkrunarkvenna í Lífeyrissjóð hjúkrunarkvenna og hjúkrunarmanna. Um það var ekki sátt. Höfundur þessa Rabbs var þá þingfréttaritari Alþýðublaðsins og hlustaði í þessum umræðum á Bjarna Benediktsson forsætisráðherra flytja eftirminnilega ræðu, en Bjarna fórust svo orð:
“Herra forseti.
Þetta þykir kannski of lítið mál til að deila um, en ég vil alls ekki fallast á það að konur séu ekki menn. Það er hrein málvilla,sem á fara að láta okkur samþykkja hér. Það er latmæli,tekið upp á síðustu áratugum , að kalla konur ekki menn. Samkvæmt gamalli íslenskri málvenju og algerri hefð eru konur auðvitað menn. Þess vegna er ekki hægt að samþykkja þessa vitleysu, réttast væri að vísa henni frá.” (Alþingistíðindi 1964, áttugasta og fimmta löggjafarþing, B- deild, dálkur 875)
Þetta var engin tæpitunga. Betur að allar ræður á Alþingi væru svo skýrar og gagnorðar. Bjarni Benediktsson, talaði og ritaði vandað mál.Honum var annt um íslenska tungu. Sitthvað hefði hann örugglega haft að segja um orðið “þingkona” sem þingmenn Kvennalistans sáluga tóku upp á sínum tíma og illu heilli hefur náð nokkurri útbreiðslu, meðal annars á síðum Morgunblaðsins.
Undirritaður horfði á og heyrði Bjarna Benediktsson flytja þessa ræða. Það gleymist ekki. Honum var nokkuð niðri fyrir og þingheimur hlustaði grannt.
….
Einhverja fegurstu mannlýsingu íslenskra bókmennta er að finna í Njálu þar sem segir um Bergþóru, konu Njáls:
“Hon var Skarpheðinsdottir, kvenskörungr mikill ok drengur góður ok nakkvat skaphörð”.
Bergþóra var drengur góður. Það er besta einkunn sem hægt er að gefa nokkrum manni . Drenglyndi er auðvitað að finna jafnt hjá körlum sem konum og notkun þess orðs hefur hreint ekkert með jafnrétti að gera. Þetta skilst vonandi þeim sem með forsjárlausu kappi valda spjöllum á tungunni með baráttu sem byggð er á misskilningi og röngum forsendum.
Látum íslenska tungu ekki verða fórnarlamb jafnréttisbaráttunnar. Í baráttunni fyrir jöfnum rétti karla og kvenna skipta önnur atriði meira máli en orðanotkunin.“
Skildu eftir svar